Wie arbeidsmarkt zegt, zegt onderwijs. In tegenstelling tot de verwachtingen neemt, nu de economie weer aantrekt, het tekort aan actief talent op de arbeidsmarkt niet af. De ‘skills’-mismatch tussen vraag en aanbod is niet verdwenen. De regering legt de lat hoog – een werkzaamheidsgraad van 80% tegen 2030. Wij ook. Dat zal blijken uit de actieplannen die we volgende week op de werkgelegenheidsconferentie zullen voorleggen. Arbeidsmobiliteit, loopbaandenken en levenslang leren vormen daarin belangrijke speerpunten. 

Als communicerende vaten

Wie loopbaandenken zegt, zegt ‘levenslang leren’. Een loopbaan start niet de eerste werkdag, maar wel de eerste schooldag. In de lagere school, of zelfs vroeger. De tijd dat onderwijs en bedrijfswereld elkaars tegenpolen waren, ligt steeds meer achter ons. Maar we zijn er nog niet. Beide moeten als communicerende vaten in elkaars verlengde samenwerken. Dat vergt een switch in cultuur binnen het onderwijs, waar nood is aan een meer dynamische reflex. 

Niettemin krijgt het partnerschap tussen beide werelden, onder meer met het duaal leren, stapsgewijs steeds concreter vorm. Maar dat kan nog veel intenser. Ondernemers willen al op jonge leeftijd toponderwijs voor alle kinderen. We kunnen echt niet dulden dat ons land wegzakt in de internationale rankings. Maar bovenal moet het onderwijs zich meer vraaggericht oriënteren op de arbeidsmarkt. En verplicht specialiseren. De werkgevers staan voor de uitdaging om het bedrijfsdenken een waardevolle plek in het DNA van het onderwijs te helpen verwerven. 

Van wieg tot graf

Wie levenslang leren zegt, zegt inzetbaarheid. Ons land beschikt immers ternauwernood nog over tastbare rijkdom die het uit de ondergrond, de zee of de lucht kan putten. Onze echte waarde zweeft gemiddeld 1,7 meter boven de begane grond: talent, kennis en creativiteit. Sterk onderwijs betekent uiteraard meer dan alleen arbeidsgerichte kennisverwerving. Om in een snel veranderende wereld te kunnen werken en ondernemen zijn de juiste soft en hard skills van kapitaal belang. Dat geldt vandaag, maar ongetwijfeld morgen meer dan ooit.

Sterk onderwijs betekent meer dan alleen arbeidsgerichte kennisverwerving

In macro-economische termen heet dat een wendbare en inzetbare beroepsbevolking die actief kan inspelen op wijzigende omstandigheden en op die manier - nu én in de toekomst - onze welvaart helpt verzekeren. Om die visie en dat ideaal te realiseren, kunnen we leren van wieg tot graf onmogelijk overschatten. En moeten we het onderwijs voldoende autonomie geven om, samen met en complementair aan de bedrijfswereld, onze jeugd de juiste leerattitude en -cultuur eigen te maken. 

Leerplicht volgt op schoolplicht

Leren gaat met andere woorden veel breder dan opleiding volgen. Leren is iets permanent, iets dat we op school doen, on the job en in onze vrije tijd, samen met anderen. Leren is een attitude, een levenshouding, even noodzakelijk voor ons mens-zijn en onze loopbaan als zuurstof is voor ons leven. In die zin is leren ook een plicht. Leerplicht volgt op schoolplicht. Vanzelfsprekend dient die leerplicht in een professionele context ook een doel: inzetbaarheid en performantie. Leren moet renderen. Voor de mens, het bedrijf, de maatschappij. 

De start van het nieuwe werkjaar staat in het teken van die onafwendbare transformatie. Werkgevers moeten daarbij hun verantwoordelijkheid opnemen en zich als partners opstellen. Aan de beleidsmakers om actieplannen op tafel te leggen, onder meer inzake de arbeidsmarkt en het pensioenbeleid. De onderwijswereld zal de negatieve spiraal binnen de internationale rankings – denk aan de Pisa-score – moeten kenteren. Kortom, werk op de plank!