Europees klimaatbeleid in een notendop

Europa wil tegen 2030 de uitstoot van broeikasgassen met 55% reduceren en in 2050 klimaatneutraal zijn. Op die manier wil Europa bijdragen aan de doelstelling om de opwarming van de aarde te beperken tot 1,5°C. Met het ‘Fit for 55’-pakket heeft de Europese Commissie 20 beleidsvoorstellen op tafel gelegd waarmee ze de uitstootreductie van 55% wil waarmaken.

De wetgevende procedure in Europa verloopt zo dat zowel het Europees Parlement als de Europese Raad via een rapport hun mening en ideeën mogen geven over de voorstellen van de Europese Commissie. Eens die rapporten klaar zijn, start over elk van de voorstellen een overleg tussen de Commissie, de Raad en het Parlement. En het is in die trilogen dat nu een akkoord is gevonden over de eerste onderdelen van het ‘Fit for 55’-pakket. 

CBAM

Producenten die gevestigd zijn in de EU worden geconfronteerd met extra CO₂-kosten als gevolg van het Europees klimaatbeleid. Die kosten bezorgen de producenten een financieel nadeel ten opzichte van de producenten elders in de wereld waar minder of geen aandacht is voor het klimaatbeleid. Via een CBAM – waarbij de invoerders van goederen die zijn geproduceerd in landen met een minder ambitieus klimaatbeleid dan dat van de EU een belasting moeten betalen die afhankelijk is van de broeikasgasemissies bij de productie van die goederen – wil de Europese Commissie opnieuw een ‘level playing field’ creëren voor de Europese producenten.  Maar de Europese Commissie hoopt ook dat het CBAM de andere landen zal aanzetten tot het voeren van een doorgedreven klimaatbeleid. Dat zou vooral positief zijn voor het klimaat maar ook automatisch dat ‘level playing field’ met betrekking tot klimaatkosten herstellen. 

Er is afgesproken dat het CBAM van start zal gaan op 1 oktober 2023 en dat de sectoren van ijzer en staal, aluminium, cement, meststoffen, elektriciteit en H₂ eronder zullen vallen. Die laatste sector is nieuw in vergelijking met het voorstel van de Europese Commissie.

Voor de zes CBAM-sectoren zal de uitfasering van de gratis uitstootrechten starten in 2026 en gespreid worden over 9 jaar. Over het behouden van gratis emissierechten voor de export van de CBAM-sectoren – belangrijk omdat zonder die gratis uitstootrechten onze bedrijven uit die sectoren een concurrentieel nadeel ondervinden bij export naar landen zonder klimaatbeleid – zegt het akkoord niets. Er is alleen sprake van een financiële compensatie die nog niet concreet is uitgewerkt en van een evaluatiesysteem dat de impact van het CBAM op de export moet onderzoeken. 

Reductiedoelstelling lidstaten

Europa splitst de reductiedoelstelling van -55% tegen 2030 op in een ETS-doelstelling van -62% (voor de bedrijven met een hoog energieverbruik en veel emissies) en een non-ETS-doelstelling van -40% (te realiseren door alle lidstaten samen). Die laatste doelstelling is nu verdeeld in een verplichte doelstelling voor elk van de lidstaten. België krijgt daarbij een reductiedoelstelling van -47% opgelegd. Voor het bepalen van die doelstelling is vooral rekening gehouden met het bbp/inwoner en spijtig genoeg veel te weinig met het technisch en economisch potentieel van de lidstaten. Want anders had België een lagere en beter haalbare doelstelling gekregen. 

Update ETS-systeem

Bedrijven die onder het ETS-systeem vallen, moeten emissierechten aankopen in verhouding tot de hoeveelheid broeikasgassen die ze uitstoten. Daarbij is het belangrijk om te weten dat het totaal aantal emissierechten jaar na jaar afneemt. Op die manier wordt het aanbod aan emissierechten elk jaar kleiner en ontstaat een stijgende druk op de prijs van de emissierechten. Het idee daarachter is dat het voor bedrijven op een bepaald moment economisch interessanter wordt om te investeren in maatregelen om de emissies te verminderen dan om emissierechten aan te kopen. Om de -62% tegen 2030 te halen, is beslist om de jaarlijkse afname van de emissierechten (de lineaire reductiefactor of LRF) te verhogen tot 4,3% per jaar en na 2027 tot 4,4%. 

ETS2 en sociaal klimaatfonds

Samen met de update van het ETS-systeem is beslist om vanaf 2027 een bijkomend ETS2-systeem voor de verwarming van gebouwen, wegtransport en KMO’s in te voeren. Energie- en brandstofleveranciers zullen dan ook uitstootrechten moeten aankopen in verhouding tot de emissies van de verkochte hoeveelheden energie en brandstof aan consumenten. Het doorrekenen van die kosten zal de energiefactuur van de consumenten weer doen oplopen en het vullen van de brandstoftank duurder maken. Om die extra uitgaven te compenseren is bijkomend beslist om een sociaal klimaatfonds op te richten. 

VBO – Het is belangrijk dat ETS-bedrijven de nodige vrijheid behouden om de reductiedoelstelling van 62% tegen 2030 waar te maken. Beperkingen via andere regelgeving, zoals met EED en RED in het verleden gebeurde, moeten echt vermeden worden want hebben een negatieve impact op de kostenefficiëntie. De reductiedoelstelling van -47% die ons land krijgt opgelegd, is dan weer een hele grote uitdaging. Er zullen enorme investeringen nodig zijn om die doelstelling waar te maken. Dat de uitfasering van de gratis emissierechten voor de CBAM-sectoren wordt gespreid over 9 jaar is een goede zaak. Een langere overgangsperiode biedt meer kansen om kinderziekten tijdig op te sporen en weg te werken. In die periode kan ook nagegaan worden hoe onze handelspartners op het CBAM reageren. Teleurstellend is wel dat er niet is beslist om de gratis emissierechten voor de export van de CBAM-sectoren te behouden. Terwijl de alternatieve financiële compensatie waarvan sprake nog erg onzeker is. Hopelijk geeft het CBAM zo geen aanleiding tot ‘carbon leakage’ en ‘investment leakage’, want dat zou nefast zijn voor onze economie. Zowel de gebouwensector, het wegtransport en de KMO’s kunnen nog een grote bijdrage leveren aan de emissiereductie en Europese klimaatdoelstelling. De beslissing tot invoering van een bijkomend ETS2-systeem kan daar zeker bij helpen. 

Foto ©Shutterstock