Laten we eerst terugkeren naar een jaar geleden, naar de vorige klimaatconferentie, de COP26, in Glasgow. Daar werd een akkoord gesloten waarin werd afgesproken om de opwarming van de aarde te beperken tot 1,5°C, omdat de gevolgen voor mens, milieu en klimaat bij een opwarming tot 2°C veel groter en dramatischer zouden zijn dan bij 1,5°C. Na het akkoord van Parijs in 2015 was dat eindelijk een hoopvol resultaat voor het mondiale klimaatbeleid. Met dat akkoord gaven alle landen aan dat ze het hadden begrepen: de opwarming van de aarde moet afgeremd worden.

Aandachtspunten VBO voor COP27

In voorbereiding op een klimaatconferentie organiseert de federale Dienst Klimaatverandering een stakeholdersoverleg om te luisteren naar ieders aandachtspunten en prioriteiten voor de COP. Wij schoven met het VBO volgende punten naar voor:

- Andere landen moeten, naar het voorbeeld van de EU, hun klimaatambities verhogen om de kloof tussen de in Glasgow afgesproken 1,5°C-doelstelling en het resultaat van de momenteel beloofde inspanningen te dichten. Als al die ambities worden vervuld, zou dat een temperatuurstijging van 2,5°C betekenen.

- Het bestaande onderscheid tussen ontwikkelde landen en ontwikkelingslanden (technisch respectievelijk annex I-landen en niet-annex I-landen), een overblijfsel van het Kyoto-protocol, moet verdwijnen. Want bij de niet-annex I-landen die om inspanningen worden gevraagd, zitten landen die mogelijkheden hebben om financieel bij te dragen aan het mondiale klimaatbeleid en die dringend hun uitstoot moeten terugdringen (bv. China).

- Er moeten afspraken gemaakt worden over een definitieve uitfasering van het gebruik van steenkool.

In de aanloop van de klimaatconferentie werd duidelijk dat ‘loss and damage’ ook een belangrijk agendapunt zou worden. Dat is de term voor de vraag van de ontwikkelingslanden om iets uit te werken dat hen zou vergoeden voor de gevolgen die ze ondergaan als gevolg van de klimaatverandering.

Onevenwichtig akkoord

In het akkoord van de COP27 staat geschreven dat in de komende maanden afspraken gemaakt moeten worden over hoe het ‘loss and damage’-systeem praktisch uitgewerkt zal worden en hoe in de financiering ervan zal voorzien worden. Daarmee in schril contrast staat het ontbreken van afspraken over het verminderen van de broeikasgasemissies, tegen wanneer landen hun klimaatambities moeten verhogen of over de uitfasering van steenkool en andere fossiele brandstoffen. Dat maakt van het akkoord een grote teleurstelling.

Weinig transparant beslissingsproces

Het VBO was als waarnemer aanwezig op de COP, maar toch blijft het heel onduidelijk hoe het akkoord tot stand is gekomen. De EU had een voorstel uitgewerkt rond ‘loss and damage’ waarbij de landen die ‘loss and damage’ financieren zelf kunnen bepalen naar welke landen en projecten hun middelen gaan. Dat om te vermijden dat geld naar bijvoorbeeld China zou gaan. De Afrikaanse landen eisten echter een fonds waar donorlanden geld zouden in storten waarna de ontwikkelingslanden (en dus ook China) zelf bepalen waar het geld naartoe gaat. Omdat de Afrikaanse landen een akkoord zonder een fonds uitsloten, heeft Europa uiteindelijk ingestemd met zo’n fonds. Maar koppelde er wel de voorwaarde aan dat er in het akkoord duidelijke afspraken zouden staan over het verminderen van emissies en dat bepaalde groeilanden het fonds mee moeten financieren.

En hoewel de EU op een bepaald moment dreigde om de onderhandelingen te verlaten, hebben ze in de laatste uren van de COP27 toch ingestemd met een akkoord dat bijna niets van die voorwaarden bevat. De reden daarvoor is absoluut niet duidelijk. Was Egypte als voorzitter van de COP niet neutraal en hadden ze alleen oog voor de Afrikaanse landen? Of heeft de EU geconcludeerd dat geen akkoord nog slechter zou zijn voor het klimaat dan een slecht akkoord dat vooral iets zegt over ‘loss and damage’ maar niks over uitstootvermindering?

COP28

De COP van volgend jaar is dus een nieuwe kans om de ambities rond emissiereductie aan te snijden. Maar in de tussentijd gaat er weer een jaar voorbij waarin heel wat landen hun emissies niet zullen verminderen en misschien wel verder zullen verhogen. Laat ons hopen dat de resultaten op het vlak van ‘loss and damage’ ervoor zorgen dat volgend jaar afspraken worden gemaakt over hoe uitstoot te verminderen en de verdere opwarming van de aarde te beperken.