De RVA-evaluatie volgt kort op een impactstudie door de OESO op vraag van de FOD WASO in juni van dit jaar. De OESO onderzocht of de versterkte degressiviteit in de periode kort voor en na de invoering ervan geleid heeft tot meer transities van werkloosheid naar werk. Het antwoord is negatief. Volgens de organisatie ligt de verklaring daarvoor hoofdzakelijk in de complexiteit van het systeem (volgens de OESO het meest complexe ter wereld).

De RVA beoogt met zijn analyse verder te gaan dan de OESO-studie. Hij wil eerst een helikopterzicht bieden door de impact op transities van werkloosheid naar werk over een langere periode in kaart te brengen (2010-2020), om vervolgens de budgettaire impact van de hervorming op de sociale uitgaven voor de werkloosheid te evalueren. Tot slot wil hij een aanzet geven tot het inschatten van de gevolgen van de hervorming op het armoederisico.

De RVA komt tot ontnuchterende vaststellingen. Net als de OESO binnen haar kortere tijdspanne vindt ook de RVA over de periode 2010-2010 geen aanwijzingen van een positieve impact op de transities van werkloosheid naar werk. De uitstroom naar werk evolueerde doorheen die periode in het algemeen positief, maar de evolutie lijkt vooral sterk te correleren met de economische situatie, de toestand op de arbeidsmarkt en traditionele seizoenspatronen.

Ook de besparingen in de uitgaven voor werkloosheid zijn een mager beestje. Voor de periode 2010-2020 bedragen ze 148 miljoen euro, ofwel 0,5% van de totale sociale uitgaven voor de onderzochte groep werklozen. Het besparingspotentieel van de versterkte degressiviteit wordt vooral sterk beknot door de verhoging van de uitkeringen tijdens de eerste drie maanden van werkloosheid (65%). Dat feit illustreert ook de financiële fragiliteit van het systeem in tijden van economische onzekerheid (enkel besparingspotentieel in tijden van trage, gestage economische groei). Opmerkelijk is wel dat de RVA tegelijk vaststelt dat als de degressiviteit niet bevroren zou zijn geweest van maart 2020 tot oktober 2021 omwille van corona, de besparingen 0,8% van de uitgaven zouden hebben bedragen.

De RVA stelt voorts vast dat de uitkering van de gemiddelde werklozen zich steeds onder de armoedegrens bevindt. Dat is echter geen nieuw gegeven. De RVA erkent dat de versterkte degressiviteit op dat vlak slechts een marginale invloed heeft.

De belangrijkste conclusie is zonder twijfel dat de RVA toegeeft dat de complexiteit van het systeem de impact van de versterkte degressiviteit op het zoekgedrag van werklozen beperkt. Zeer verhelderend, in vergelijking met de OESO-studie, is bovendien dat hij wijst op de grote discrepantie tussen het theoretische en het reële degressieve tijdsprofiel. Een grote groep werklozen (42,8% in 2019) is immers niet onderworpen aan de degressiviteit (bv. ontvangers van de minimumuitkering, 55-plussers …). Die groep is de voorbije jaren ook sterk toegenomen door de regelmatige indexeringen en welvaartsaanpassingen van de uitkeringen die de beschikbare ruimte voor degressiviteit aanzienlijk verminderd hebben (substantiële stijging minimumuitkering).

VBO – Betekent de RVA-studie nu, zoals Marc Leemans vorige week nog in De Standaard opwierp, dat degressiviteit niet werkt en best verlaten wordt? Zeker niet. Deze studie toont hoogstens aan dat deze versie van degressiviteit ‘à la belge’ niet werkt. Ze geeft ook duidelijke vingerwijzingen voor een structurele hervorming. Een systeem van degressiviteit kan alleen een positief effect hebben op zoekgedrag en uitstroom naar werk als het eenvoudig is en dus door de werklozen begrepen wordt. De fases waarin de uitkeringen verminderen, moeten beperkt in aantal zijn en de vermindering substantieel. Meer dan genoeg eten en drinken voor een hervormingsgezinde regering.

Foto ©belga